De vroegste geschreven vermelding over een kermis te Spurk stamt uit 1896. Sindsdien bestaat deze traditie op de eerste zondag van augustus, zo is het ingeburgerd bij de foorkramers en de bewoners. Waarom men ooit met de kermis gestart is blijft onbekend. In de kermistijd werd er vroeger grond verpacht, tussen pot en pint. Destijds waren er weinig vormen van plezier of vertier, niet in Spurk en evenmin in het naburige Rooi. Er werd wel al gekegeld voor konijnen en ganzen.
De kermis vindt tegenwoordig plaats aan de spoorwegbrug, Spurkerweg 101, in één grote feesttent. Dit was niet altijd zo. Ooit waren er zelfs drie tenten, van de voormalige schutterijen Sint-Jozef, Sint-Ambrosius en de groep Aerts-Caubergh met zijn trommelkorps onder leiding van Janke Aerts. De tenten waren alledrie vol, maar de mensen gingen wel naar hun eigen tent. Spurk kent vandaag geen schutterij meer: de laatste schutterij is gefusioneerd met de schutterij van Eigenbilzen. De opkomst bij de kermis is ooit minder geweest, maar nooit gestopt. De foorkramers zijn namelijk altijd blijven komen. De tenten verdwenen toen de cafés en de schutterijen hun deuren sloten of stopten. 20 Jaar geleden begon het huidige comité met de heropstart, Dat is inmiddels door de coronapandemie 19 edities geleden. Het huidig comité bestaat uit 6 bestuursleden en een 80-tal vrijwillige medewerkers uit Spurk en omstreken. In 2023 wordt feest gevierd met de 20ste editie sinds de doorstart. De ouderwetse spantent en de traditie van de kegelbaan horen volgens het comité onlosmakelijk bij Spurk Kermis. De feesttent wordt meestal dinsdag voor de kermis geleverd en blijft een week staan.
De kermis is in principe een volksfeest: een pint drinken, iedereen onder elkaar. De kermis is nooit bekend geweest omwille van de artiesten. Men wil de verenigingen steunen. De winst gaat naar de gemeenschap in Spurk en het verenigingsleven: Bijvoorbeeld geschenk voor een koppel dat 50 jaar getrouwd is, een bloemstuk bij een begrafenis namens vzw comité Spurk, het Sinterklaasfeest waarbij 60 tot 70 kinderen speelgoed krijgen, met slechts een hele kleine bijdrage van de ouders, enzovoort. Tijdens de periode van de corona pandemie werd dit speelgoed zelfs aan huis gebracht. Voorts gaan de inkomsten naar de vereniging ziekenzorg en de lokale jeugd (bijvoorbeeld de Chiro).
Het comité is het ganse jaar bezig met de voorbereiding van de kermis. Toch merk je dinsdagmiddag na het feestweekend niet meer dat er kermis geweest is. Ter afronding wordt een dankfeest voor de medewerkers georganiseerd. De medewerkers worden voorts bedankt met een dagje uit of een etentje. Iedereen krijgt ook steevast een verjaardagskaart in de bus om de band te houden met de ploeg.
De duurtijd van de kermis evolueerde doorheen de tijd: Soms een ganse week (van vrijdag tot vrijdag), maar soms ook drie dagen (zaterdag-zondag-maandag). Na de traditionele zondag, werd er nagevierd in de plaatselijke cafés, die waren er in ieder gehucht, in elke straat. De fanfare van Rooi speelde muziek, ganzen werden uitgekegeld.
Het huidige comité heeft van de driedaagse een vierdaagse gemaakt: vrijdag kwam erbij. Steevast wordt er dan een kienavond georganiseerd, dit is de dag waarop de organisatoren de meeste inkomsten verwerven om de kermis te blijven organiseren. Kritische bewoners van Spurk zeiden destijds: ‘een kienavond in de zomer, zijt ge gek?’ Maar het was een groot succes en dat is het nog steeds. Soms zijn er wel 500 mensen en tafels tekort om iedereen een plaats te geven.
Op zaterdagmiddag vindt de wielerwedstrijd plaats, met internationale deelnemers: Nederlanders, Duitsers, Britten, Luxemburgers, … enzovoort vervoegen het peloton. De koers is gegroeid uit de Gymkana, toen er behendigheidsoefeningen tegen de tijd werden gedaan op de fiets tijdens Spurk kermis. Deelnemers mochten daarbij niet met de voet op de grond komen. Ze legden een bepaald parcours af en wie het minste strafpunten kreeg was de winnaar. Er zijn vier leeftijdscategorieën voor de wielerkoers in Spurk en je moet aangesloten zijn bij een wielerbond of een dagvergunning aanvragen om te mogen deelnemen. Tijdens de koers staan overal tafels buiten met taart, gebak en koffie. Spurk kermiskoers: dat is traditie.
Zaterdagavond vindt het traditionele bal plaats en zondag namiddag is het kinderanimatie. Zondagavond is de rustigste avond, dan komt er een groep optreden. De mensen van Spurk vieren dan kermis bij hun thuis, dan komt de familie. Maandagnamiddag krijgen senioren, zieken, gehandicapten, enzovoort gratis gebak en koffie. 300 tot 400 mensen komen dan naar de feesttent. De schuttersgilde heeft deze traditie van ziekenzorg opgezet in 1965 en sindsdien is ze blijven bestaan onder impuls van ‘Maria van Nieris’. De internationaal gerenommeerde dansgroep de ‘Broeveskender’ treedt dan op. Circa 60 kinderen komen dansen. Maandagavond is de meest legendarische avond van de vier en vindt het sluitingsbal plaats. Menig koppel uit de buurt verwijst ernaar wanneer je vraagt ‘waar heb je je man of vrouw leren kennen?’, zelfs diamanten paren. Het schepencollege van Bilzen heeft op maandag van Spurk kermis vaak zelfs maar één agendapunt om nadien zo snel mogelijk naar Spurk Kermis te kunnen komen.
Het comité draagt veiligheid van de kermis hoog in het vaandel: 85 seingevers zorgen ervoor dat de koers in goede banen wordt geleid. Ook de politie, een ziekenwagen, en een 10-tal motards zorgen voor de veiligheid onderweg. Vanzelfsprekend wordt ook het parcours volledig afgezet, bij een tijdrit. Ook tijdens de feestnachten wordt er op veiligheid gedrukt: twee BOB-wagens vanuit het comité staan paraat om mensen die gedronken hebben naar huis te brengen, hun auto blijft dan staan. De twee wagens rijden soms zelfs tot Opglabbeek, Meeuwen, Riemst, Wallonië… Geen inspanning is teveel gevraagd voor de veiligheid!
Kegelen hoort bij Spurk. Daarom staat tegenwoordig ook aan het buurthuis het standbeeld van ‘het kegelmenneke’. De oude kegelaars sterven uit en bij de jongeren trekt deze traditie niet echt aan. Het spel heeft 9 kegels. Tijdens het spel wordt er gewed, telkens twee personen tegen elkaar. Ze zetten in of er paar of onpaar omgegooid gaat worden. De gokkers zetten altijd hetzelfde bedrag in. De kegelaar mag zelf ook wedden op de uitslag(en) van zijn worp. De koning is de grootste kegel van de negen. Vroeger kenden alle kegelaars mekaar en deze mensen zijn ondertussen verdwenen door ouderdom en overlijdens. In de glorieperiode van de kegelbaan kwamen taxi’s uit Wallonië, Zonhoven, enzovoort … Ze kwamen zelfs gokken per Ferrari. De organisator van de baan regelde de contacten: Wie gooit in welk (half)uur. Een tweede belangrijke rol is weggelegd voor de opzetter: deze persoon zet de kegels en gooit de ‘kloot’ of de bal met een gewicht van 12,5 kilogram naar de kegelaar. En dan wordt er gewed. Het geld ligt op het tafeltje, langs de kegelbaan of op de grond. Het geld wordt geplooid voor het gelegd wordt. Ieder kegelaar gooit een half uur. De opzetter wordt betaald door de desbetreffende kegelaar. De opzetter krijgt van de gooier opdrachten: gaffel open, de kegel van de koning gedraaid, enzovoort … Van deze instructies komt er soms ruzie, het is al vaak gebeurd dat de opzetter moest gaan lopen. De kegels moeten steeds in een vaste vorm worden opgesteld. Zodra er volk is op de kermis, beginnen ze te kegelen. Vroeger heel de nacht door, tot ’s morgens vroeg. Nu moet de muziek, op bevel van de gemeente en politie, stoppen om 3 uur. Het zware geldspel is al jaren uit de kegelbaan verdwenen; tegenwoordig gokt men op ongeveer 10 euro. Verhalen die in Spurk leven vertellen dat er vroeger wagens verkocht werden om te kunnen kegelen. De baan staat jammer genoeg ook symbool voor veel armoede. De politie kneep een oogje dicht, omdat het gokken een traditie was. De laatste 20 jaar is er nooit gevochten omwille van het gokken. Het was een verslaving, deze gokcultuur. Op de kermis staat een grote plaat ‘verboden voor geld te spelen’, oogluikend wordt het echter toegelaten. Voor het comité moet het kegelen een traditie of volkssport blijven. Indien er iemand met verkeerde bedoelingen of teveel vergokte, grijpt het comité in.
Omwille van het overlijden van de organisator van de kegelbaan is er dit jaar echter een probleem: de kegels en de bal zijn namelijk verkocht. Zo stond er in 2022 geen kegelbaan op de kermis. Het is dus afwachten of er een kegelbaan zal staan in 2023…
Tot slot nog enkele anekdotes over deze legendarische kermis: in 2018 was het zo warm (52 graden op de thermometer) dat het comité dreigementen ontving om de kermis niet te laten doorgaan. Voor de veiligheid van de senioren werd de kienavond toen afgelast. Enkele jaren voordien, op maandagnamiddag heeft de burgemeester de brandweer laten komen om de tent nat te spuiten; de tent koelde onmiddellijk af en de festiviteiten konden verder doorgaan.
Bij de herstart besliste het comité om vlaggen met vlaggenstok te laten maken en te verkopen. Deze vlaggen worden nu spontaan uitgehangen zonder dat het comité erpm vraagt. Nieuwe inwoners komen uit eigen beweging vragen of zij ook een vlag kunnen krijgen. Minimum een week voor Spurk kermis hangen de vlaggen al uit. Als één iemand start, dan hangt de straat een paar dagen al helemaal vol. De meeste inwoners van Spurk hebben standaard een houder voor de vlaggenstok aan de voorgevel van hun huis bevestigd.
