Het begrip “processie” is voor de jongeren onder ons waarschijnlijk vaag of onbekend. Een processie is een religieuze optocht, een openlijke godsdienstige plechtigheid. Deze praktijk heeft een hele geschiedenis achter zich, kende perioden van verbod, maar ook van grote opkomst. Gezien de Griekse kerk ook in Limburg erg traditioneel is en veel belang aan symboliek hecht, is het niet verwonderlijk dat processies juist dáár zo levendig blijven.
De Goede Vrijdagprocessie vindt elk jaar plaats nét voor hun paasfeest, dat niet samenvalt met het paasfeest van de Rooms-Katholieke Kerk. De Orthodoxe kerk gebruikt een andere kerkelijke kalender. Alles draait in die periode rond het verhaal van het overlijden en verrijzen van Christus. Het meest zichtbare onderdeel is uiteraard die optocht, de processie op Goede Vrijdagavond. Het is duidelijk dat de Grieken er veel belang aan hechten want heel hun gemeenschap neemt eraan deel. Het startuur is niet toevallig gekozen, het valt precies op de zonsondergang van die dag. Het is ook op die dag dat Christus overleed, op dat uur ging symbolisch het licht uit.
Bij elke processie wordt er ook iets tentoongesteld: In onze westerse traditie is dat meestal de heilige hostie die in een “monstrans” netjes opgeborgen zit. Soms is het een beeld van Maria of van één of andere heilige. Bij de Grieks-Orthodoxe gemeenschap is het een geborduurd werk met het icoon van Christus, het staat symbool voor het lichaam van Christus. Het ligt op het “epitaphio”, dat voordien rijkelijk versierd werd. Ook die versiering is niet toevallig: enkel vrouwen mogen dat doen, en alleen op die namiddag. De kleuren zijn zorgvuldig gekozen. De voorkeur gaat naar wit en rood, die symbool staan voor respectievelijk zuiverheid en bloed. Het valt trouwens ook op dat men in de Grieks-Orthodoxe Kerk noch beelden, noch muziekinstrumenten gebruikt. Enkel iconen en menselijke stemmen worden toegestaan.
De Goede Vrijdag is een zeer belangrijke, en ook een bijzonder drukke dag voor de gelovigen en nog meer voor de priester. Tijdens de “Ores” van tien tot twaalf uur ‘s middags versieren dames het graf, het “epitaphio”.Hier zal later, symbolisch, het dode lichaam van Christus gelegd worden. Dit gebeurt zeer zorgvuldig met veel eerbied en ingetogenheid. Men gebruikt hiertoe bloemen, in principe enkel witte bloemen om de zuiverheid weer te geven, ook enkele rode bloemen om het bloed te symboliseren. Hoe dan ook, het kan niet mooi genoeg.
Die hele dag hebben de Grieken treurliederen gezongen en passages uit de bijbel gelezen maar het valt wel op hoeveel volk er zich stilaan verzamelt in de kerk, net voor de zonsondergang. Wie er door de dag niet kon bijzijn, wil er toch zeker bij horen om de processie te volgen. Jong of oud, man of vrouw, gewone mensen of rijkelui, alleen of in groep, al dan niet met de familie, het lijkt wel of elke Griek er bij wil horen. Het is natuurlijk ook een ritueel dat hen allen verbindt, het behoort tot hún gemeenschap.
Bij zonsondergang, dit jaar (2023) op vrijdag 14 april rond 19u30, begint de processie. Het prachtig versierd epitaphio verlaat dan eindelijk de kerk gevolgd door de Griekse gemeenschap. Wie zo’n processie ooit volgde kan niet anders dan onder de indruk zijn van de zorg die er besteed werd aan de versiering van het epitaphio, het is een echt kunstwerk op zich. Maar ook de ingetogenheid, de ernst van de ceremonie vallen echt op, de mensen gaan er echt in op, ze beleven het werkelijk! De processie duurt niet erg lang, ze volgt immers maar enkele straten. Het is daarom belangrijk om er tijdig bij te zijn als je de stoet écht wil zien. Maar die vrij korte processie volstaat om eerbied af te dwingen.
Ook het einde is erg symbolisch geladen want de processie sluit men niet zomaar af. Het epitaphio houdt nog even halt voor de ingang van de kerk, gedragen door enkele jonge mensen. Iedereen loopt er nu onderdoor, gebukt, vooraleer de kerk binnen te gaan. Dit is natuurlijk ook symbolisch: een eerbetoon aan Christus, een teken van nederigheid en eerbied voor zijn lijden en sterven. Ik zag zelfs iemand met een rolstoel die er absoluut nog onderdoor wilde.
De Goede Vrijdagprocessie van de Griekse gemeenschap is niet enkel een mooie traditie geworden in onze contreien, het is ook een stuk cultuur en een stuk godsdienstig vertoon dat zeker waard is om eens mee te maken. Het laat ook zien hoe de Griekse gemeenschap haar eigen identiteit in ere houdt in onze Limburgse omgeving. Ook dat dwingt eerbied af en nét daarom is het ook voor ons cultureel erfgoed geworden, een traditie!
Volledigheidshalve wil ik even vermelden dat het hoogtepunt van het paasfeest eigenlijk niet op vrijdag plaatsvindt maar op zaterdag. Dit is echter minder zichtbaar omdat het binnen in de kerk gebeurt. De religieuse apotheose is wanneer het “licht” terug opkomt, de verrijzenis van Christus op zaterdag om middernacht. Alleen is dit deel voorbehouden aan de mensen binnen in de kerk.
Hoe dan ook, het is een prachtig voorbeeld van hoe een gemeenschap uit een migratieachtergrond, door trouw te blijven aan haar eigen tradities, uiteindelijk ons cultureel erfgoed verrijkt. Met dank aan hun medewerking en aan hun openheid. En, al blijven ze liever anoniem, ze zijn er wel trots op.