Pascale Rubens woont samen met haar man Toon Van Mierlo en hun kinderen Louis, Charlotte en Mathijs aan een bosrand in Zelem, op de grens van Limburg en Diest. Zij zijn beiden ‘folkmuzikanten’; hun duo Naragonia is thuis op folkpodia overal in Europa, maar in Limburg zijn ze nagenoeg onbekend. Pascale is samen met Toon al meer dan 20 jaar actief als ‘drager’ van deze muziektraditie, en ze vertelt er graag en met veel passie over.
Pascale kwam al vroeg met klassieke muziek in aanraking in de academie van Eisden, waar ze viool leerde spelen. Dat er nog andere soorten muziek bestaan ontdekte ze in een les kunstgeschiedenis op school: de leraar liet een stukje oude muziek horen en daarin zat een doedelzak. Dat was de eerste aha-ervaring van Pascale. Enkele jaren later bracht haar oudere zus een folder mee over de zomeracademie in Neufchâteau. En daarop stond onder meer een stage bandoneon. Pascale moest ernaar toe, en daar kwam de echte ontdekking: op een trap zat er iemand te spelen op een diatonisch accordeon. Onmiddellijk was Pascale geprikkeld en wist ze: dat wonderbaarlijk instrument wil ik ook. Later In een theatervoorstelling verscheen er een vrouw op het podium, ook met zo een accordeon. Pascale rende na afloop naar de coulissen en kreeg daar het adres van een winkeltje in Brussel waar diatonische accordeons verkocht werden. Het hek was van de dam! Op kot in Leuven ontdekte ze de mogelijkheden van haar accordeon, en er was een kotgenoot cellist met wie ze samen begon te spelen. En toen geraakte ze in Gooik op het Driekoningenbal van de Volksmuziekgilde. Zo kwam ze binnen in het levendige maar wat verborgen wereldje van de volksmuziek. Vrij snel kreeg ze als autodidact de kans om te gaan spelen op een Europees festival voor radio-programmatoren in Gdansk. En vervolgens werd ze accordeoniste van het sextet Griff. Op een dag in 2003 werd ze uitgenodigd om dansstages te begeleiden op het festival Andanças in Portugal, samen met een andere jonge muzikant: Toon Van Mierlo, die klarinet, sopraansax, doedelzak en diatonisch accordeon speelde. En deze merkwaardige opeenvolging van toevallige gebeurtenissen heeft geleid tot het haast wereldberoemde duo Naragonia.
Voor Pascale is folkmuziek een breed begrip, gebaseerd op traditionele klanken, structuren en instrumenten; maar ook met vele invloeden en vernieuwing, die eigen is aan een levend genre. Pascale en Toon spelen bijna uitsluitend eigen composities, die wel geïnspireerd zijn door traditionele muziek van onder meer Frankrijk en Engeland. Sommige van hun melodieën zijn al zo sterk en wijd verspreid dat we ze traditioneel mogen noemen. Tot een eeuw geleden leerden muzikanten muziekjes van speelmannen in de buurt, maar nu zijn er cd’s, tune books, en vooral internet. Pascale en Toon werken mee aan het doorgeven van de folkmuziek via stages, muzieklessen, samenspelsessies en ze zijn stevig aanwezig op Youtube en Spotify. Dat is traditie in de 21ste eeuw.
Een inkomen kan je via die weg niet helemaal verwachten, en ook auteursrechten van de vele optredens en een tiental cd’s druppelen maar beperkt binnen via Sabam. Gelukkig zijn er voor folkmuzikanten zoals Pascale nu nog andere mogelijkheden om deze passie uit te bouwen tot een leefbaar beroep. Folkmuziek is ook doorgedrongen in de Vlaamse Academies, onder meer in Genk waar enkele tientallen leerlingen wekelijks folklessen volgen: diatonisch accordeon volgen bij Pascale of doedelzak bij Toon, of ook draailier, folkviool en saz. Folkmuziek heeft dus een officiële plek veroverd in dit land; enkele tientallen folkmuzikanten hebben er hun beroep van kunnen maken, en vele honderden muzikanten spelen in tientallen groepen op allerhande podia, in theaters, festivals, folkbals, cafés en huiskamers. De interesse voor folkmuziek varieert, maar alles bij elkaar genomen is het een stabiel genre. En ook de leeftijden variëren, van oud tot jong. En deze opmerking van een luisteraar geeft nog een extra kwaliteit weer: “straf dat iedereen hier zonder partituren speelt, ’t is muziek die leeft”
De folkmuziek is ook sterk geëvolueerd, het is een eclectisch genre geworden, het hoort bij de wereldmuziek. Het genre is flink populair aan het worden in gans Europa. Na vele optredens in Frankrijk, Italië, Portugal gaan Toon en Pascale nu geregeld vanuit Zelem ook op weg naar Nederland, Duitsland, Engeland, Polen,… Die populariteit heeft enerzijds te maken met een essentieel kenmerk: bij sommige mensen raakt de folkmuziek een snaar, iets in het onderbewuste, op indringende wijze, en soms erg emotioneel. Maar een tweede kenmerk is ook zeer belangrijk: folkmuziek werkt erg verbindend en brengt mensen van allerlei soorten en plaatsen samen op een veel intensere manier dan vele andere muziekgenres. Die samenhorigheid is onder meer voelbaar bij optredens, die vaak uitlopen in jamsessies en nachtelijke feestmomenten. Die verbondenheid komt ook sterk tot uiting in het samen dansen op moderne folkmuziek; dat mogen we zelfs een Europese rage van de 21ste eeuw noemen. Duizenden folkliefhebbers willen ver reizen om hun lievelingsmuziek te beluisteren en erop te dansen samen met gelijkgezinden. Ook in Limburg merken we daar sporen van. Folk- dansliefhebbers komen van heinde en verre dansen op bal@herk in De Markthallen van Herk-de-Stad of het festival Dafodil in Diest. Ze rijden ook zonder verpinken honderd kilometer om een samenspelsessie bij te wonen in Zelem, of les te volgen in de Academie van Genk.
Bij de vraag Waarom speel je folkmuziek? beginnen de ogen van Pascale nog meer te flonkeren. Het is een bron van energie, levenskracht, passie. Het geluksgevoel wordt nog versterkt door het sociale aspect: de vriendschap die je krijgt bij het delen van iets wat vele mensen verbindt. Dank zij de folkmuziek kan je iets ervaren van een collectief onderbewustzijn, en voelden dat er meer is dan de wereld die wij zien.
