Op oudejaarsavond, 31 december, gebeurt er in Tessenderlo al meer dan een eeuw iets speciaals: kinderen van 4 tot 12 jaar gaan ‘nieuwjaarzingen’. Ze trekken in kleine groepjes van in de voormiddag van deur tot deurmet een voorgebonden beurs of zak, om hun opbrengst in te verzamelen.
François Van Gehuchten , zowat het levende geheugen van Tessenderlo weet er heel veel over:
Een van de oudere liederen die ze dan zingen gaat als volgt:
Hier woont nog ne brave man, die wel wat geven kan
Hoe lang zal hij geven, zo lang zal hij leven
Tot naaste jaar rond deze tijd, dan zal hij rijk en zalig zijn
Rijk en zalig opgestaan, wij wensen ne Zalige Nieuwjaar.
In de laatste decennia zijn de liedjes wel wat korter geworden, bijvoorbeeld
Oudjaar, nieuwjaar, twee koeken is een paar, ik wens ne zalige nieuwjaar
of Nieuwjaarke zoete, het varken heeft vier voeten
Vier voeten en nestaart, ge zijt ne gelukkige nieuwjaar waard.
Andere liedjes zijn een klaagzang over koude voeten, dat helpt ook. Met die kortere liedjes kunnen de zangers meer huizen aandoen.
De bewoners danken de nieuwjaarzangers met een snoepje of een stuk fruit. Geldstukken worden zelden gegeven. De beloningen staan klaar achter de deur, want aan sommige deuren komen er tot 20 groepjes voorbij, maar dat aantal is wel gedaald in de corona-periode.Indien een deur niet open gaat zingen sommige groepjes luidkeels Hoog huis, laag huis, hier woont een gierige pin in huis en dat voldoende luid zodat ook de buren het horen. Het komt natuurlijk meer voor dat deuren gesloten blijven omdat vele inwijkelingen het gebruik (nog) niet kennen. Een nieuwkomer in deelgemeente Hulstvroeg vorig jaar op facebook wat dat zingen betekent, en hij kreeg massaal informatie zodat hij nu ook klaar kan staan met snoepgoed.
In de namiddag trekken de groepjes kinderen naar de winkelstraten van Tessenderlo centrum. Die evolutie dateert van enkele decennia geleden. De lokale middenstand heeft daarop aangedrongen, om niet de ganse dag ‘overlast’ te ondergaan. De jeugdraad nam de organisatie van dat namiddaggebeuren in handen en liet de straten bijvoorbeeld verkeersvrij maken met nadarafsluitingen. Het nieuwjaar zingen wordt dan een massagebeuren tussen 14u en 16u, waarbij de vele groepjes aaneengesloten rijen vormen van honderden kinderen. Dan komen korte liedjes natuurlijk nog meer van pas om mekaar snel af te lossen aan de middenstanders deuren. De jeugdraad laat nu de organisatie over aan de evenementen cel van de gemeente Tessenderlo
De lagere schoolkinderen leren deze traditie en de liedjes van elkaar. Soms gaan er zelfs kleinere broertjes en zusjes mee, en vaak volgt een van de ouders dergelijk groepje vanop afstand.
Het nieuwjaar zingen bestaat in Tessenderlo al zeker van het einde van de 19de eeuw, met giften zoals varkenspoten ennieuwjaarsgebakjes, die als geluk brengers golden. In geschriften uit de 17de eeuw wordt reeds‘croenselhagen’ vermeld in buurdorp Veerle, dat zou een vorm van bedel zingen rond nieuwjaar geweest zijn.Het nieuwjaar zingen is een van de weinige oude tradities die nog leven in Tessenderlo begin 21ste eeuw. Een halve eeuw geleden gingen er nog ‘nieuwjaars zotten’ op stap: jongeren van de middelbare school die hun gezicht achter een kartonnen masker verborgen en al mompelend hun naam lieten raden. Maar dat verdween, evenals het bedel zingen met Sint-Maarten, patroonheilige van Tesssenderlo, ter voorbereiding van de sintmaartens vuren. Ook het driekoningen zingen en de bedeltocht van misdienaars gewapend met kleppers of ratels in de paastijd bestaan niet meer.
Tessenderlo is wel fier op zijn traditie van het nieuwjaar zingen, het is vrij uniek en het hoort bij de eigenheid van de gemeente. Er zijn weinig criticasters. Het gebruik bestaat ook in enkele buurgemeenten zoals Meerhout en Laakdal(Antwerpse Kempen) en Genendijk (Ham), maar in Tessenderlo en zijn deelgemeenten is het massaal. Veel volwassen inwoners komen met plezier kijken naar de zingende kindergroepen in de winkelstraten. Voor hen is het ook een fijne jeugdherinnering en het versterkt de dorpsidentiteit. Voor de kinderen is natuurlijk het verzamelen van snoep de eerste stimulans om het gebruik in ere te houden.
Renilde Reynders ging op oudejaarsavond 2022 op tocht in Engsbergen, Tessenderlo om groepjes zingende te fotograferen. Zij bracht naast foto’s ook nog de volgende info mee:
Verscheidene groepen zingende kinderen waren niet van Engsbergen, maar van het naburige Ham. Daar is het nieuwjaar zingen verdwenen. De ouders die er zelf veel van hielden als kind, willen hun kinderen de kans geven om het ook mee te maken. Dus zakken ze af naar Engsbergen om het daar te laten beleven. Zowel ouders als kinderen vinden het een mooie traditie. Terwijl de kinderen zingen, blijven de ouders op een afstand wachten. Nadat de kinderen snoep kregen, roepen de ouders ook “Gelukkig Nieuwjaar” naar de gulle gever. De kinderen doen het graag omdat ze snoep (chips!) krijgen. Ze zongen dit liedje:
“Oud jaar, nieuw jaar. Twee koeken is een paar. Ik wens je een gelukkig nieuwjaar”
(de zangers leerden dit op school in Aarschot).
De groepen waarmee Renilde sprak, deden enkel aan het nieuwjaar zingen en niet aan het Driekoningen zingen, wat ze ook meer associëren met geld dan met snoep. Eén groep was op stap met een bolderkar; daarin verzamelden zij alle gekregen snoep. Bij thuiskomst ordenen de ouders samen met de kinderen al dat snoepgoed. Daarna mogen de kinderen om beurt iets kiezen tot alles verdeeld is.
Renilde sprak ook met enkele gevers. Zij vinden het een mooie traditie en hebben er veelal zelf vroeger aan meegedaan. Zeverwachten de zingende kinderen op oudejaarsavond en hebben kommen met snoepgoed klaar staan. Zij wisten niet dat er zangers van buiten hun gehucht komen, en schrokken daar wel een beetje van. De tijd dat ze iedereen uit Engsbergen kennen is voorbij. Een inwoonster die er nog niet zo lang woont was niet erg geneigd om haar kinderen op pad te sturen; misschien zou ze het enkel bij de naaste buren toelaten.
