NU zijn we in het nieuwe jaar
Het is 12 seconden voor middernacht, de bel klinkt. Alle aanwezigen aan tafel stoppen iedere seconde een nieuwe druif in hun mond. Klokslag twaalf uur slaat het nieuwe jaar aan… Gelukkig nieuwjaar! Feliz año nuevo!
Guillermo vertelt: je koopt gewoon druiven, het maakt niet uit welke. Best niet te groot, het moet praktisch mogelijk blijven om ze alle twaalf tegelijk in je mond te krijgen en houden tot middernacht. Het getal twaalf is symbolisch, er zijn 12 uren op een klok, maar ook 12 maanden in het jaar. De druiven staan in functie van de klok, je kan het bijvoorbeeld zelfs het klokken luiden van een kerk noemen. De laatste jaren zijn de druiven zonder zaden interessanter om het ritueel uit te voeren, sommige Spanjaarden schillen zelfs de druiven op voorhand. Enkel indien bijvoorbeeld een kind de druiven niet lust wordt er voor een alternatief gekozen, zoals chocolade of noten. Eén voor één stop je ze in je mond, voor iedere seconde één.
In Spanje hangt er een gigantische klok aan het Casa de Correos, aan het plein Puerta del Sol in Madrid. Deze klok geeft alvast een waarschuwing om je voor te bereiden op de traditie, op dat moment stromen de mensen samen. Ook in onder meer Santandar, Leon, enzovoort komt men samen aan het stadhuis, bij de Puerto del sol.
In Limburg en België vindt het eten van de druiven plaats in intieme kring. De aanwezigen kijken televisie in plaats van samen te komen op een plein voor de klok: ieder kanaal heeft zijn eigen programma waarbij het druiven eten uitgevoerd wordt. Sinds 1962 wordt de klok in Madrid ook op televisie uitgezonden. Spanjaarden vieren oudejaar met hun familie, ze eten met hen samen en gebruiken de druiven om middernacht. Nadien gaat men feesten in bijvoorbeeld een club tot vroeg in de ochtend. Het gebruik van de druiven gebeurt niet op een evenement. Het druiven eten heeft iets officieel: indien men oudejaar viert op restaurant of er toevallig gedanst wordt, dan kan het zijn dat wat je aan het doen ben stopt. Iedereen eet de druiven en nadien wordt voortgezet met waarmee men bezig was: de maaltijd op restaurant of de dans. Belgen vieren oudejaar meestal met hun vrienden en minder met hun familie. Belgische partners en familieleden van Spanjaarden vieren hier dapper mee met het druiven eten.
Over de oorsprong van de traditie bestaan verschillende theorieën en hypothesen. Een eerste is de extra productie van druiven in Valencia in het jaar 1909, waardoor dit gevierd moest worden. Een andere verklaring is de onafhankelijkheidsoorlog van 1808-1814 en de onderlinge strijd met het Frankrijk van Napoleon. De Spanjaarden werden als ‘minder ontwikkeld’ aanschouwd in vergelijking met de Fransen die ‘meer klasse’ zouden hebben. Maar na de revolutie waren de Spanjaarden steeds meer en beter opgeleid: ze dronken champagne en aten druiven. Als een act van rebellie begon de werkende klasse ook druiven te eten, als een soort van statement om te zeggen ‘wij kunnen dat ook’. Een ironische wijze om te grappen met de hogere klassen, terwijl het vandaag meer een echte traditie geworden is.
Voor Guillermo is de traditie belangrijk: hij koopt zelf de druiven of geeft de opdracht dat ze gekocht worden. Er is altijd één verantwoordelijke voor de druiven op het familiefeest: of de organisator van het etentje of er wordt gevraagd aan één van de aanwezigen of iemand de druiven meeneemt. Papa Ignacio vult aan naar de reden waarom: ‘Por la fiesta’, maar de meeste mensen weten niet waarom ze het doen. Het is om te vieren, het is fijn en gemakkelijk. Het heeft ook iets officieel: je stopt met alles tijdens het aftellen, je gaat je voor de klokslagen klaarzetten en dan feest je. Het is een introductie op het nieuwe jaar. Het is een officieel afsluiten, ceremonieel bijna. De druiven geven een vertrouwd gevoel, het is een spel. Het is een manier om te zeggen: NU zijn we in het nieuwe jaar. Bewust ben je in het nieuwe jaar, je markeert de overgang. Als kind moest het perfect zijn: het is namelijk niet zo eenvoudig, zelfs een uitdaging. Na de 12 seconden zit je mond namelijk helemaal vol. Het kan zelfs gevaarlijk zijn: je begint eraan, iemand begint te lachen en dan mislukt het.
De traditie verenigt jong en oud. Kinderen voelen de sensatie, kunnen deelnemen vanaf heel jonge leeftijd en dit is fijn. Vanaf de leeftijd van 3 of 4 jaar neemt men meestal al deel. Ze starten met heel kleine druiven, in een klein bakje van 12.
Guillermo’s zus Alicia woont in Italië, enkele jaren geleden werd oudejaar met de familie daar gevierd. De familie Borragan had toen voor alle aanwezigen 12 druiven gekocht om de traditie in ere te houden. Een anekdote toont treffend het belang van de traditie: Alicia is geboren op 1 januari, maar de druiven waren blijkbaar op dat moment belangrijker dan de geboorte. Na het eten van de druiven om middernacht zei mama Elvira: in orde, nu ben ik klaar om een kind op de wereld te zetten. Breng me nu zo snel mogelijk naar het ziekenhuis!
Interview door Jonas Slegers met Ignacio Borragan Torre, Guillermo Borragan Pedraz en Elvira Pedraz Dirquai in de Jeugdstraat 14 te 3740 Bilzen