Sfeerreportage over de paardenjaarmarkt 2023.
Robby Herck, een actieve dertiger, is sinds een viertal jaren de voorzitter van het Paardenmarktcomité in Kuringen bij Hasselt. Hij is niet alleen een gedreven organisator, maar ook een vlotte verteller die terecht fier mag zijn over de paardenjaarmarkt in Kuringen. Die dit jaar weer in volle glorie heeft plaatsgevonden op zaterdag 18 maart. Robby vertelt:
De paardenjaarmarkt bestaat al sinds 1242, en vindt zonder onderbreking plaats op de eerste zaterdag na 17 maart, de feestdag van Sint Gertrudis, patrones van Kuringen. Zelfs in de 1ste wereldoorlog ging de paardenmarkt door, alleen in het coronajaar 2020 was het stil, en in 2021 organiseerden we een mini-editie zonder markt, er was enkel een openluchttentoonstelling en een wandeling, corona-proof! Maar vanaf 2022 draait het weer volop en dat is mede te danken aan het actieve comité en de goede samenwerking met zowat alle verenigingen van Kuringen.
De paardenjaarmarkt was bijna ‘uitgestorven’ maar sinds 1979 is er een nieuw comité gestart en de paardenjaarmarkt herleefde en groeide. Na 40 jaar heeft dit comité in 2019 alles overgedragen aan het huidig comité, 7 jeugdvrienden die nu dertigers zijn en mekaar weer gevonden hebben in de organisatie van de feestelijkheden op innovatieve wijze. De eerder losse festiviteiten zijn uitgegroeid tot een vierdaags festival: de Sint-Gertrudisfeesten.
Het begint op donderdagavond met een uniek orgelconcert in de kerk. Op vrijdagavond is er ‘Friday Night’, een dorpsfeest en benefietavond in de tent achter de kerk, en op zaterdag gaat de paardenjaarmarkt door. Van vroeg in de ochtend komen de ‘paardenmannen’ met hun koopwaar, om hun paarden te laten keuren en om 8u start de markt. Na de negenurenmis vertrekt er een stoet met de Garde Civique van Hasselt, de prominenten en de jachthoornblazers naar het feestterrein achter de kerk voor de plechtige opening. Na het welkomstwoord van voorzitter Robby en de zegening door de pastoor spreekt de burgemeester van Hasselt, en hij voltrekt het openingsritueel: een nagel inslaan door een van de vier hoefijzers die speciaal daarvoor op een plaat bevestigd zijn. Dat ritueel bestaat sinds 1979 en de eerste vier hoefijzers zijn dus volgenageld sinds 2019. Er is sindsdien een nieuwe plaat voorzien met verse hoefijzers.
Gedurende de ganse zaterdag kunnen de duizenden toeschouwers genieten van shows en demonstraties met paarden en honden, jachthoornmuziek, en verder zijn er oude ambachten, volksspelen (Robby heeft zijn familie en netwerk ingeschakeld om een 25-tal spelen zelf te bouwen), foodtrucks, een ‘kop van jut’ en een kermisorgel. Aan de andere kant van de kerk is er een jaarmarkt en kermis, en zo loopt heel Kuringen vol. Op de jaarmarkt worden onder meer de traditionele ‘paardenvijgen’ verkocht door lokale volksdansgroep de Boezeroenen. Dit gebak is enkel en alleen maar in de week van de paardenjaarmarkt te verkrijgen en wordt verzorgd door de lokale bakker. Ze presenteren dat gebak al 40 jaar, en elk jaar bij mooi weer gaan er 1000 paardenvijgen weg. Als het regent gaat het eventuele overschot naar lokale rusthuizen. Op zaterdagavond is er een jeugdfuif in het teken van après-ski. De Gertrudisfeesten eindigen op zondag met in de namiddag een optreden van het lokale harmonie-orkest en nadien een kien- of quizavond.
De paardenjaarmarkt veranderde in de loop der jaren. Vroeger was de verkoop van paarden de essentie, maar deze stiel evolueert ook mettertijd. Zo bestaan er tal van andere forums voor de paardenhandel waardoor de stiel op deze manier het moeilijk krijgt. Er zijn nog steeds elk jaar 60 tot 80 paarden van een kleine twintig verkopers aanwezig, maar op termijn zou de verkoop kunnen verdwijnen omdat de regelgeving over verhandeling en dierenwelzijn steeds strenger wordt, en dus ook de veranderende (digitale) wereld zijn rol speelt. Er zijn nog slechts zes paardenmarkten in ons land, en die hebben samen een charter afgesloten om te proberen deze stiel en ambacht in leven te houden…
De paardenjaarmarkt in Kuringen is geëvolueerd van een boerenmarkt naar een gezinsevenement: ze komen nu met koets en kind in plaats van met paard en kar. De animatie wint dus aan belang, en het comité zorgt ervoor dat alles zo goed en vlot mogelijk verloopt om de traditie te kunnen voortzetten op die manier. De nadruk van deze traditie ligt in het eren van de patrones Sint Gertrudis met een waar volksfeest.
Het comité vergadert maandelijks, elke eerste vrijdagavond, behalve in de zomer. In september beginnen de voorbereidingen voor de volgende feesten, en tegen begin december moet alles geregeld zijn. Voorzitter Robby heeft wel elke dag van het jaar iets te doen voor de feesten. Maar de steun van de comitéleden en van de vele vrijwilligers van de verenigingen uit Kuringen is groot. De opbouw neemt 3 dagen in beslag en het opruimen na de feesten gaat heel vlot. Op één dag is alles weg, behalve de feesttent, zodat het terrein weer klaar is als speelterrein voor de jeugdbewegingen. En één week na de feesten is nagenoeg alle nazorg afgehandeld: administratie, betalingen,…
Op de vraag waarom de paardenmarkt nog steeds doorgaat heeft Robby een krachtig antwoord: “Het comité en velen rond hen willen dat deze Kuringse traditie doorgaat omdat het een mooi feest is dat de samenhorigheid sterk bevordert. En bovendien: het is hét symbool van Kuringen en tevens het oudste feest van gans Hasselt!”
De inzet van vele vrijwilligers is groot, en iedereen in Kuringen vaart er op een of andere manier wel bij. Het codewoord voor de festiviteiten is ‘gratis’. Alleen voor het zondagnamiddag optreden en voor het eten/drinken moet er betaald worden. Vooraf verdeelt het comité 8000 feestbrochures in alle bussen van Kuringen en omstreken, en daarin zit een ‘broodzak’. Die vullen de deelnemers voor het dorpsfeest van vrijdagavond met giften voor de Sint-Vincentius vereniging. Om de onkosten van de feesten te dekken is er een VIP-arrangement: bedrijven/zelfstandigen waarin Kuringenaren een leidende rol vervullen worden vriendelijk verzocht om te sponsoren; hun logo’s staan op de broodzakken en in de feestbrochure. Zo geraken alle kosten betaalbaar en blijven de lokale handelaars wat buiten schot. De opbrengsten van drank gaan naar de lokale verenigingen, en daarmee blijft de interesse in deze traditie zeer levendig. Stad Hasselt levert zowel een financiële als een materiële bijdrage: tafels, stoelen, hekken,…
Robby vertelt dat hij geregeld voor gek verklaard wordt met al zijn ideeën en energie, maar voor hem is dat net een stimulans. Zijn grootste voldoening is: anderen plezier zien hebben, hoe meer hoe liever.
Paardenhandelaar Peter van Pollaert aan het woord.
