Dit is een persoonlijk verhaal. Ik beleefde een groot deel van mijn jeugd bij mijn grootouders in Eik en Heesveld (Bilzen). In Eik staat een bijzondere kapel, de grootste kapel van Bilzen. Het gebouw fascineerde me al van jong af, omdat het een kapel was, maar met het uitzicht van een klein kerkje. Er is ook een klein pleintje voor en er staat een bankje langs, als ontmoetingsplek voor de lokale bewoners. Toen mijn leeftijdsgenoten en ik 18 jaar werden was het de logische afspreekplek van waaruit we naar de jarige gingen. Voor velen in Eik, Heesveld en Spurk is de kapel een ‘landmark’ in de omgeving.
Toen ik als erfgoedmedewerker aan de slag was bij Erfgoed Haspengouw was ik op zoek naar twee verloren wandlampen met de voorstellingen van de heilige Landrada en Odilia. Groot was mijn verbazing toen ik vernam dat deze lampen in de kapel van Eik hingen. Ik tuurde door het raam, dat versierd is met een raster van rozenkrans, en zag inderdaad de lampen hangen aan de wanden. Toen vatte ik het plan op om een klein onderzoek te voeren naar de geschiedenis en de tradities van de kapel, met een kleine brochure als eindproduct. Het project liep danig uit de hand dat het in 2017 leidde tot een effectief gedrukte publicatie.
Oude, vergane tradities
In de kerk staat een historisch Maria-beeldje. Volgens de mondelinge overlevering werd het beeldje gevonden in een holle eik op de plek waar nu de kapel staat. Dit beeldje werd overgebracht naar de kerk van Munsterbilzen, maar ’s anderendaags was het beeldje terug in de boom te vinden. Dit herhaalde zich de dag nadien, toen het beeldje zelfs in processie naar Munster was gebracht. Daarom beslisten de inwoners van Eik om op deze plek een kapel te bouwen. Lunskens zou deze kapel gebouwd hebben en ’s zondags werd een onzevader gebeden voor deze persoon. Een andere traditie die niet meer bestaat is de processie: de kapel fungeerde als vaste stopplaats voor de processie tot deze gewoonte stopte in de jaren ’90. En nog een traditie vertelde dat een kind van Maria nooit verloren gaat, en daarom werden er drie weesgegroetjes gebeden aan de kapel.
Nog bestaande tradities
Twee keer per jaar wordt in de kapel het ‘Rozenhoedje’ gebeden. Dit gebeurt iedere donderdag in mei, om 19 uur. Tijdens de maand oktober, ook wel de ‘rozenkransmaand’ genoemd, gebeurt dat een tweede maal: dan wordt er iedere donderdag een paternoster gebeden om 18.30 uur. De beheerster van de kapel doet de gebedsruimte open en bidt het rozenhoedje voor. Het is geen toeval dat het traliewerk van de deur roosjesbladeren op de kruisverbindingen draagt. In de kapel wordt er gebeden tot Onze-Lieve-Vrouw om te genezen. Soms wel dagenlang, als iemand ernstig ziek was tot wel negen dagen. Tot op heden wordt, zoals de traditie het wil, op 8 september (kermisdag in Eik), nog steeds een mis gelezen in de kapel. 8 september is het feest van Maria-Geboorte. De laatste jaren vindt de mis plaats op de vrijdag die het dichtstbij 8 september valt. In 2024 is dat vrijdag 6 september. De zusters van Munsterbilzen zorgen ervoor dat er een pastoor aanwezig is. De laatste jaren is het de deken van Bilzen die de eucharistie viering verzorgt. Deze mis is een bijzondere gebeurtenis: een piano wordt vooraan langs het altaar geplaatst, en meestal moeten er mensen buiten recht staan, omdat alle zitplaatsen ingenomen zijn. De sfeer is gemoedelijk, gezellig en minder ernstig dan een gewone misviering in een kerk. Tekenend daarvoor is deze anekdote uit 2017: Gedurende de misviering duwde de pianist per ongeluk op zijn klavier. De pastoor antwoordde met een vleugje humor: ‘is het te saai en moet ik doordoen?’
Buiten de jaarlijkse mis in september komt de plaatselijke KVLV Maria vereren in mei, als het moederkes feest is.De kapel wordt onderhouden door Fina Nulmans, die woont tegenover de kapel. Bij haar kunnen mensen ook terecht voor het laten branden van noveen- of offer kaarsen. Deze kaarsen getuigen van de ingetogen gewoontes van een nog steeds voortlevende religieuze traditie, samen met de bloemen die steevast rond het Mariabeeld staan…